Het zorglandschap beweegt. Vergrijzing, arbeidskrapte, value based healthcare, big data en de verschuiving van zorg naar welzijn. Welke keuzes maak je dan? En hoe zorg je dat je ook ‘gewoon’ blijft doen waarvoor je staat opgesteld? Dat is namelijk het bieden van veilige én waardevolle zorg. Rita Brouwer, manager Service Concepts Alpheios BV aan het woord.
Lees verder
Infectiepreventie is een belangrijk thema vandaag de dag. In de krant staat regelmatig een bericht over virusuitbraken op cruiseschepen, poepbacterie op festivals, resistente bacteriën in ziekenhuizen, griepepidemieën in kantoren en scholen, Noro-virus-outbreaks in de ouderenzorg. Zeker in de zorg is infectiepreventie een kwetsbaar punt, omdat daar natuurlijk sprake is van een kwetsbare doelgroep.
In Nederland alleen al sterven jaarlijks zo’n 1000 mensen als gevolg van een infectie opgelopen in een zorgorganisatie. Dit heeft in veel gevallen te maken met een falende uitvoer van het infectiepreventiebeleid en dan specifiek met het niet of onvoldoende naleven van de handhygiëne-protocollen. Twee van de vijf gevallen van zorginfecties worden veroorzaakt door kruisbesmetting via de handen van gezondheidsprofessionals.
Ook blijkt uit een onderzoek van de IGJ uit 2017 dat in 15 (31%!)van de 48 onderzochte ziekenhuizen op dat moment, de basale onderwerpen als schoonmaak en desinfectie niet op orde waren. Schoonmaak is essentieel voor een veilige zorgomgeving. De basis op orde hebben, daar draai het om!
Hoe kan dit? Expertise is er genoeg, ook ontbreekt het niet aan gepassioneerde medewerkers die iedere dag weer met hart en ziel voor de patiënt of client zorgen. Alle disciplines zijn zich er over het algemeen van bewust dat infectiepreventie van levensbelang is. De NZA en IGJ hebben de bestuurders een essentiële rol toebedeeld. Zij zijn eindverantwoordelijk voor de kwaliteit, veiligheid, betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg. De kaders zijn dus helder. De IGJ heeft normen gesteld ten aanzien van een aantal randvoorwaarden die binnen een zorgorganisatie geregeld moéten zijn. Zij toetst deze ook tijdens de inspectie.
Randvoorwaarden
Het invullen van de randvoorwaarden is voor veel organisaties een uitdaging. Specialistische kennis omtrent infectiepreventie wordt schaars, er is een groot tekort aan deskundigen infectiepreventie. Dit geldt niet alleen voor de DIPper, maar overall is de war on talent in volle gang.
Ook het invullen van de randvoorwaarden voor ‘gewoon’ goede schoonmaak is moeilijk in een wereld waar kostenreductie aan de orde van de dag is. De schoonmaak, hoe essentieel ook, is dan toch vaak het kind van de rekening.
Focus en grip
Doordat de zorg binnen veel organisaties anders georganiseerd is, is de schoonmaak vaak een versnipperde activiteit geworden. De integrale zorgverantwoordelijkheid zorgt er voor dat zorgmanagers zich ook moeten buigen over schoonmaak, hygiëne en dus desinfectie. Integrale zorgteams doen de schoonmaak ‘erbij’. Het facilitair bedrijf krijgt een adviserende en/of faciliterende rol. Dat laatste vaak verspreid over meer locaties. Dit roept bij beide disciplines de vraag op hoe ze in control kunnen komen en blijven in het proces van infectiepreventie
Het is een uitdaging om dan grip te houden op de kwaliteit. Net zoals het een uitdaging is om focus te houden als je op een woongroep bezig bent met het welzijn van een groep cliënten en je tussendoor even de badkamer periodiek moet reinigen. Of als je als helpende op een afdeling moet kiezen tussen een patiënt in nood of het reinigen van het toilet.
Eilandjes
Er is sprake van ‘eilandjes’ als het om infectiepreventie gaat. Op het eiland zelf is het goed geregeld, echter de communicatie tussen de eilanden stokt of belangen verschillen, waardoor er geen groter geheel is.
Wij zien bijvoorbeeld een spanningsveld tussen de wetenschappelijk benadering van infectiepreventiebeleid en de praktisch uitvoer hier van. Het beleid is over het algemeen goed geborgd en vertaald naar protocollen. Een goede praktijkgerichte invulling hiervan ontbreekt in een aantal gevallen. Facilitair medewerkers zoeken houvast en helderheid in het woud van hygiëne-protocollen en met name de praktische uitvoer van protocollen. Het gevolg is dat het moeilijk is om het beleid daadwerkelijk praktisch te implementeren in bijvoorbeeld de schoonmaakorganisaties.
Het belang van een deskundige infectiepreventie, bijvoorbeeld het communiceren van de resultaten van een ATP-meting, is soms anders dan voor een zorgteam dat met de schaarse handen aan het bed vooral bezig is met de gastbeleving óf medicatieveiligheid.
Bruggen bouwen
De kunst is om in de wereld van nu het schoonmaakproces in control te krijgen. Het is noodzakelijk dat zorgorganisaties toewerken naar een geïntegreerde en praktijkgerichte aanpak voor het voorkomen en tegengaan van infecties met focus op de optimale balans tussen kostenbeheersing en kwaliteit van zorg. Door anders naar de organisatie te kijken en naar het schoonmaakproces, blijkt dat kostenreductie en een betere schoonmaakkwaliteit hand in hand kunnen gaan. Een besmetting of uitbraak altijd voorkomen is niet realistisch, maar in control zijn in de keten van infectiepreventie wel. Hiervoor moet je bruggen bouwen om de eilanden met elkaar te verbinden.
Performancefilosofie
Bruggen bouwen begint met het erkennen dat infectiepreventie over alle vier de performance-domeinen gaat:
- organisatie
- beheer
- cultuur & gedrag
- techniek & middelen
Waarbij cultuur en gedrag een heel belangrijk domein is als het gaat om performanceverbetering. Op het ‘technisch’ organiseren, faciliteren en beheren van de schoonmaakoperatie zit vaak veel energie, terwijl in de uiteindelijk uitvoer ervan misschien wel de sleutel tot succes zit. In termen van Deming: de Plan en de Do hebben de focus, maar de Check en de Act verzanden. Met name die laatste twee gaan vooral over cultuur en gedrag evenals het leggen van verbanden tussen de verschillende performance-indicatoren.
Performanceverbetering gaat heel vaak niet over: nog beter schoonmaken, nog meer kwaliteitsronden lopen, nog een opfriscursus vloeronderhoud.
Performanceverbetering gaat over: durven mensen elkaar aan te spreken?, heb ik de juiste leiders in mijn organisatie die iedere dag het beste uit mensen willen halen?, heb ik medewerkers die vanuit intrinsieke motivatie elke keer hun werk weer een beetje beter willen doen?.
Performanceverbetering gaat over het continu analyseren van de performance-indicatoren en niet alleen constateren wat er niet goed is, maar vooral: hoe komt het dat het niet goed is. In die analyse ga je vaak over de afdelingsgrenzen heen. Alle disciplines hebben een rol in de oplossing. Daar moeten bruggen gebouwd worden.
Performanceverbetering gaat over het verbeteren van organisaties, het ontwikkelen van mensen én het inzetten van goede middelen en materialen.
In control in de keten van infectiepreventie
Bruggen bouwen begint ook door de focus op de basis te verleggen naar de hele keten: Preventie – Inperking – Bestrijding. Infectiepreventie is niet alleen gericht op het voorkomen van het ontstaan van een infectie, maar ook het voorkomen van verspreiding van deze infectie.
Door in die keten de 6 processtappen procesmatig en cultuurmatig in kaart te brengen, kunnen risico’s gemarkeerd worden om ze vervolgens beheersbaar te maken.
Preventie
- Voorbereiden op de ‘komst’ van een infectie, voorkomen is natuurlijk beter, maar je hebt dit niet altijd in de hand.
- Een kwaliteitsbeheerssysteem optuigen vanuit de vier performance-domeinen, om de situatie in de organisatie te monitoren en zo alert te blijven.
Inperking - Analyses maken van de output om verbanden te kunnen leggen tussen de performance-domeinen en de juiste beheersmaatregelen in gang te kunnen zetten.
- De aangetroffen risico’s of letterlijk de infecties inperken (restrain), de organisatie behoeden voor verdere verspreiding en de geconstateerde risico’s (hiaten in de organisatie) beheersbaar maken.
Bestrijding - Een outbreak interdisciplinair, professioneel en gestructureerd aanpakken. Een outbreak kun je niet altijd voorkomen, maar gecontroleerd aanpakken kan wel.
- De outbreak-situatie stoppen (stand-still) en nauwkeurig in kaart brengen om enerzijds te leren en optimaliseren voor de toekomst en anderzijds om de organisatie zo snel mogelijk tot ‘rust’ te brengen in een beheersbare situatie (afschalen).
Investeren aan de voorkant of je verlies achteraf pakken?
Wij zien organisaties bezuinigen op de investeringen aan de voorkant. De vraag is of dat slim is én of überhaupt nodig is. Ook ervaren zorgprofessionals de (tijds)investering in infectiepreventie als een last die ten koste gaat van de tijd die ze aan een patiënt kunnen besteden. Ook dit hoeft niet zo te zijn.
Organisaties die in control zijn in de keten organiseren de schoonmaak aan de voorkant anders, door bijvoorbeeld een zorgondersteuningsconcept of een facilitair schoonmaak+ concept te introduceren. Hiermee wordt de zorg ontlast en gaat de schoonmaakkwaliteit omhoog, een klassieke win-win. Bovendien ontstaat grip op het schoonmaakresultaat.
Organisaties die de focus leggen op cultuur en werkgeluk, een thema dat misschien niet 1-2-3 gelinkt wordt met infectiepreventie, laten bijvoorbeeld een sterke daling van het ziekteverzuim zien, met als resultaat meer continuïteit in de schoonmaak én minder kosten.
In control zijn in de keten van infectiepreventie op de vier performance-domeinen is niet alleen van levensbelang, maar het loont dus ook!.
Wilt u meer weten: Uitgebreide informatie vindt u hier.
