De roep om goede ventilatie in de bestrijding en het voorkomen van het coronavirus wordt steeds luider. Hoewel het op dit moment onduidelijk is of aerogene verspreiding een relevante rol speelt bij de verspreiding van het virus, stelt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat het van belang is om na te gaan of een ventilatiesysteem geschikt is voor een bepaalde ruimte. Wouter Wijma, voorzitter van de Vereniging Leveranciers Luchttechnische Apparaten (VLA), onderschrijft het belang van goede ventilatie.
Lees verder
“Het is heel simpel waarom goede ventilatie zo belangrijk is. Je hebt frisse lucht nodig. Wij mensen hebben zuurstof nodig. Dat is cruciaal voor ons om in leven te blijven”, zegt Wijma. “Je kunt heel lang zonder verwarming of koeling, maar je kan niet zuurstof. Dat houd je een minuut vol, sommige mensen twee of drie minuten, maar daarna is het direct einde verhaal. Om ervoor te zorgen dat je binnen voldoende zuurstof houdt, is goede ventilatie cruciaal.”
Lucht voortdurend verversen
Doormiddel van ventileren wordt de lucht voortdurend ververst. De buitenlucht vervangt telkens (een deel van) de binnenlucht die is vervuild door bijvoorbeeld vocht, stof en ziekteverwerkers. Wijma: “Gebouwen, scholen en woningen zitten vanwege isolatie tegenwoordig potdicht. Hierdoor ontstaan er bij mensen allergieën, luchtwegproblemen of irritatie aan de slijmvliezen. Dat is een reden om ten alle tijden goed te ventileren.”
Twee manieren van ventileren
Ventileren is mogelijk op twee manieren: natuurlijke ventilatie (bijvoorbeeld roosters of kieren) of mechanische ventilatie (met een ventilatiesysteem). Echter, in de ogen van Wijma is natuurlijke ventilatie niet meer van deze tijd. “De hoeveelheid lucht die je naar binnen wilt brengen, krijg je eigenlijk niet meer natuurlijk voor elkaar. Er zijn wel wat systemen bedacht, bijvoorbeeld het schoorsteeneffect (zie kader), maar dat zijn echt de uitzonderingen. Die kom je niet meer tegen.”
“Mechanische ventilatie kent twee varianten. De makkelijkste variant is alleen afzuigen, dat noemen we een één-ventilator-systeem. Voor dat systeem moet je zorgen dat je roosters in je ramen hebt of je ramen open hebt staan. Bij het twee-ventilator-systeem is er sprake van gebalanceerde warmteterugwinning. De koude buitenlucht warm je op met warme binnenlucht die je naar buiten brengt.”
Wat is het schoorsteeneffect?
Het schoorsteeneffect is de opwaartse beweging van de binnenlucht in een gebouw, omdat deze lucht warmer is en dus lichter dan de buitenlucht. Die beweging zorgt voor aanzuiging van verse lucht onderaan in het gebouw en stuwt de warme lucht aan de bovenkant naar buiten.
Coronavirus als aanjager?
Wijma vertegenwoordigt met de VLA fabrikanten, leveranciers en dienstverlenende organisaties van luchttechnische apparaten. De organisatie streeft naar een gezond binnenklimaat. Hij heeft het idee dat het coronavirus deels een aanjager is om het belang van goede ventilatie aan te geven. “In de utiliteitsbouw heb ik dat gevoel wel. Het proces wordt versneld. Kijk maar naar de ophef bij slachterij Vion, waar een groot deel van de medewerkers besmet bleek te zijn. In een kleine ruimte hebben meerdere mensen gezeten. In die ruimte werd de lucht gerecirculeerd en niet goed geventileerd.” “Ik kan niet ontkennen dat het coronavirus voor meer besef heeft gezorgd, alleen het probleem op dit moment is dat heel weinig partijen willen investeren. Die partijen hebben het zelf al moeilijk genoeg. Het is een geldkwestie. Ja, we weten dat je moet ventileren, maar er is geen geld. Of men heeft er geen geld voor over.”
Geen topprioriteit
Wijma ziet dat bijvoorbeeld op scholen ventilatie vaak geen topprioriteit is. “Een schoolbestuur vond in eerste instantie het digibord belangrijker dan goede ventilatie. Toen dook het coronavirus op en was ventilatie niet cruciaal omdat de kinderen thuiszaten en ging alle aandacht uit naar de inrichting van het lesgeven op afstand. Ondanks dat iedereen weet dat ventileren cruciaal is, blijft het continu een ondergeschoven kindje.”
Bij ventileren vervangt de buitenlucht telkens (een deel van) de binnenlucht
Waarschuwing voor recirculatie
Bij Vion raakten vele medewerkers besmet met het coronavirus omdat ze in een kleine ruimte zaten waar er sprake was van recirculatie. Wat is recirculatie binnen één gemeenschappelijke ruimte precies? Het RIVM beschrijft het als volgt: “Er zijn systemen, zoals airconditioning, die lucht in één gemeenschappelijke ruimte recirculeren. De lucht in de ruimte wordt aangezogen en – al dan niet na gekoeld te zijn – weer in dezelfde ruimte gebracht. Bij dit proces wordt de lucht niet ververst. Hierbij is verspreiding van zowel druppels als eventuele aerosolen verder dan anderhalve meter niet uit te sluiten, hoewel bewijs daarvoor nog ontbreekt. Dit is vooral in ruimtes waar onvoldoende luchtverversing (ventilatie) plaatsvindt.”
Naar huis sturen
Toch is een dergelijk systeem niet per direct verkeerd, stelt Wijma. “Zit je alleen of met z’n tweeën in een kantoor en je weet allebei dat je niet ziek bent, dan kun je de airconditioning gewoon aanzetten. Maar zit je daar met allemaal vreemden, dan zou ik toch oppassen. De kans is aanwezig dat diegene met corona de rest besmet als je de airco aan hebt staan en er geen raam openstaat. Dan kun je beter die airco uitzetten. Wat je ook zeker moet doen is diegene die licht ziek is, naar huis sturen. Dat is voorkomen en dat is beter dan genezen.” De woorden van Wijma sluiten aan bij het advies dat het RIVM geeft: “Uit voorzorg wordt geadviseerd om recirculatie binnen één ruimte waar meerdere personen gedurende langere tijd bij elkaar zijn zo veel mogelijk te vermijden en de lucht voldoende te verversen.”
Ventilatie en schoonmaak
Hoe kijkt Wijma aan tegen de combinatie van ventilatie en schoonmaak? “Het is een feit: hoe schoner de ruimte is, hoe minder vieze lucht in beweging wordt gebracht. De combinatie is dus zeker te maken. Bedrijven moeten naast investeren in goede ventilatie ook investeren in goede schoonmaak. Heb je op kantoor een medewerker die last heeft van huisstofmijt en er ligt tapijt, dan is de kans op irritatie een stuk groter als je maar één keer per week stofzuigt. Als je dat iedere dag doet, dan is die kans een stuk kleiner.”
Noodzaak blijven verkondigen
Wijma vreest dat het bewustzijn van goed ventileren wegebt als het coronavirus weg is. Met de VLA wil hij ervoor zorgen dat het onderwerp op het de agenda blijft staan. “Om de noodzaak te blijven verkondigen zijn wij in gesprek met de Rijksgebouwendienst, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en inmiddels ook met een aantal politieke partijen. We hopen dat het wordt opgepakt. De uitbraak van het coronavirus versnelt het proces en nu is het kijken of wij als branche daar positief op kunnen inspelen.”
Vier adviezen
Het RIVM geeft vier adviezen over hoe je goed kan ventileren in publieke ruimtes en bedrijven.
- Ventileer in ieder geval volgens de eisen van het Bouwbesluit die van toepassing zijn op het gebouw (bestaand of nieuwbouw) en de gebruiksfunctie. Met ventileren wordt zowel het afvoeren van vuile lucht als het aanvoeren van verse buitenlucht bedoeld.
- Bij twijfel of het aanwezige ventilatiesysteem aan het Bouwbesluit voldoet: win advies in van een onafhankelijk expert over het ventilatiesysteem en met name over het gebruik hiervan.
- Als er twijfel bestaat of een (ouder) gebouw voldoet aan de eisen van het Bouwbesluit of van functie is veranderd: overleg met een expert over de mogelijkheden om toch aan de eisen te voldoen. Hierbij kan worden beoordeeld of mogelijkheden tot natuurlijke ventilatie of het plaatsen van rooster boven aanwezige ramen een alternatief kunnen bieden.
- Lucht regelmatig gedurende tien tot vijftien minuten door ramen en deuren tegen elkaar open te zetten. Ook tijdens pauzes en na samenkomsten van meerdere mensen, zoals een vergadering, is het belangrijk om te luchten.
