De VVD wil modernisering van het ontslagrecht. “Zodat kleine ondernemers sneller mensen in dienst nemen. Daarbij kan de rechter een ondernemer niet dwingen iemand in dienst te houden die niet unctioneert of die de persoonlijke verhoudingen verstoort.” De PvdA wil juist dat er aan het ontslagrecht niet wordt getornd. Werknemers houden ook volgens de ChristenUnie recht op goede bescherming tegen ontslag.

Nationale Ondernemers Kredietbank

De VVD wil lagere lasten voor het mkb via een middenstandskorting. GroenLinks kiest ervoor de financiële ondersteuning en ‘groene’ investeringen terecht te laten komen bij het midden- en kleinbedrijf. De partij noemt steun- en stimuleringsmaatregelen voor groen en sociaal ondernemerschap, hulp bij digitalisering en mkb-vriendelijke aanbestedingen. Denk wil het mkb de onbetwiste groeiende banenmotor van Nederland laten blijven. De partij pleit voor een belastingverlaging voor het mkb en een Nationale Ondernemers Kredietbank. “Om de kredietverlening aan het midden- en kleinbedrijf te stimuleren.”  

Vereenvoudiging en verduidelijking

Kleine bedrijven tot tien man personeel zijn relatief kwetsbaar voor de regels voor ontslagbescherming, uitstroom van personeel, ziekteverzuim en privacybescherming, constateert SGP. “Dergelijke regeldruk en onduidelijkheid hierover houdt zzp’ers en kleine bedrijven tegen om mensen in dienst te nemen. Er moet gekeken worden naar vereenvoudiging en verduidelijking, en zo nodig naar een apart, soepeler regime voor kleine ondernemingen.”  

Meer mensen in vaste dienst

De VVD vindt dat werkgevers minder risico’s moeten lopen om mensen in vaste dienst te nemen. “Werkgevers betalen voor mensen in vaste dienst minder premie, zodat het loont om mensen in vaste dienst te nemen.” Dat wil de Partij voor de Dieren ook. “Door een verlaging van de werkgeverslasten voor kleine bedrijven, wordt het aantrekkelijker gemaakt om mensen in dienst te nemen.” Het CDA wil een bonus voor het aannemen van een eerste werknemer op een vast contract. “Daarmee stimuleren we het ondernemerschap en de groei van startende ondernemingen.”  

Overheid voorop met zeker werk

De PvdA wil eveneens dat het aantrekkelijker wordt om mensen in vaste dienst te nemen. “Bedrijven die dat niet doen, belasten wij. De verschillen tussen werknemers en zelfstandigen nemen af. Het wordt veel aantrekkelijker om mensen in dienst te nemen. Opdrachtgevers van zelfstandigen gaan betalen voor de zekerheid van alle werkenden.” De overheid gaat wat betreft de PvdA voorop in de strijd voor zeker werk. “De beveiligers van overheidsgebouwen, de chauffeurs van dienstwagens, de schoonmakers in ziekenhuizen en schoolgebouwen: zij verdienen een vaste baan.”  

Weer mensen durven aannemen

Forum voor Democratie wil dat het mkb weer mensen durft aan te nemen. “Regels omtrent ziekte en ontslag moeten daarom worden versoepeld.” Een vast contract wordt wat betreft de ChristenUnie aantrekkelijker. “Flex wordt duurder. We willen af van de situatie dat tijdelijke werknemers voor een werkgever goedkoper zijn dan werknemers die voor onbepaalde tijd in dienst zijn.”  

Vast aantal arbeidsuren

Binnen een contract voor onbepaalde tijd dient volgens de SGP minimaal per kwartaal een vast aantal arbeidsuren overeengekomen te worden. “Dat biedt de werknemer voor een langere termijn inkomenszekerheid, terwijl de werkgever flexibiliteit moet houden om de inzet van de uren te bepalen.” Die partij komt ook met een ander voorstel: “De overheid verkent met de sociale partners de mogelijkheden om te komen tot dunnere cao’s die meer ruimte laten voor goede afspraken tussen individuele werknemers en werkgevers.”  

Vast contract wordt de norm

Het vaste contract wordt weer de norm, zegt GroenLinks. “Dat doen we door tijdelijke contracten duurder te maken voor werkgevers.” De partij zegt een einde te maken aan uitbuiting via zonderlinge contractvormen. “Payrolling, contracting en nulurencontracten worden afgeschaft. Er blijven drie contractvormen over: het vaste en het tijdelijke contract voor het reguliere werk, het uitzendcontract voor ziek en piek en het zelfstandigencontract voor zzp’ers.” Dat punt noemen de PvdA en de Partij voor de Dieren ook. Uitzendwerk is alleen nog toegestaan bij tijdelijk werk, vindt de ChristenUnie. “Dit wordt wettelijk vastgelegd.”  

Eisen aan uitzendbureaus

Er komt wat betreft GroenLinks een vergunningstelsel zodat niet iedereen zomaar een uitzendbureau kan beginnen, de kwaliteit goed wordt gewaarborgd en het toezicht eenvoudiger wordt. Ook de SP en de PvdA willen uitzendbureaus reguleren. Ook wat betreft de ChristenUnie gaan er vakbekwaamheidseisen gelden voor iedereen die een uitzendbureau wil starten.

Systeem van dienstencheques

GroenLinks wil de positie van huishoudelijk werkers verbeteren. “We geven huishoudelijk werkers basiszekerheid door de Regeling dienstverlening aan huis te vervangen door een systeem van dienstencheques.” Ook de ChristenUnie wil zwart werken bestrijden. “Nederland gaat meer werk maken van ‘fatsoenlijk werk’. Zwart werken in de privésfeer gaan we tegen, bijvoorbeeld door het eenvoudiger en aantrekkelijker te maken om thuis ‘witte werkers’ in te zetten bij tuinonderhoud en schoonmaakwerkzaamheden.”  

Loondoorbetaling bij ziekte

D66 wil de termijn van loondoorbetaling bij ziekte voor kleine en middelgrote werkgevers naar één jaar verkorten. “Het tweede jaar verzekeren we collectief.” De PvdA wil het tweede jaar collectief verzekeren voor bedrijven tot 25 werknemers. “Zonder aantasting van de rechten van werknemers.” De verplichte loondoorbetaling bij ziekte door de werkgever duurt volgens de SGP in Nederland buitensporig lang. “Er wordt een begin gemaakt met verkorting door de termijn te beperken van twee jaar tot een periode van anderhalf jaar.” Denk wil de loondoorbetaling bij ziekte voor met name het kleinbedrijf collectiviseren. “Zodat personeel aannemen minder risico’s heeft voor kleine ondernemers.”

Mkb door crisis helpen

Zolang de coronacrisis duurt, moeten wat betreft de Partij voor de Vrijheid ondernemers en werknemers financieel worden geholpen. Dat is ook een punt van het CDA. “Wij zetten alles op alles om gezonde mkb-ondernemingen door de crisis te helpen.” D66 stelt dat het “verstandig is om ruim de tijd te nemen om de staatsschuld weer af te bouwen, zodat we het economisch herstel niet belemmeren.” De SGP reageert anders: “De staatsschuld moet niet onnodig oplopen. Laat binnen enkele jaren de staatsschuld weer dalen.” Volgens Denk is inlossen van begrotingsschuld pas aan de orde “als er een vaccin is en de economie groeit”.  

Hulp voor lokale ondernemers

“We maken het aantrekkelijker voor bedrijven om zich voor een groter deel met eigen vermogen te financieren”, stelt D66. “Te veel schulden maken bedrijven financieel kwetsbaar als het economisch tegenzit.” Er komt wat betreft D66 meer geld voor gerichte innovatie en digitalisering. Ook de SP wil het mkb te hulp schieten. “Lokale ondernemers krijgen hulp, onder meer door aanbestedingen voortaan mkb-vriendelijk te maken, betere huurbescherming van panden en ondersteuning bij ziekte van werknemers. Met een nationale investeringsbank voor het mkb kunnen kleine en startende bedrijven makkelijker lenen en bevorderen we duurzame vernieuwing.” De SP wil de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek verhogen.

Maatschappelijke onderneming

Het CDA wil de maatschappelijke onderneming wettelijk verankeren. “Als een eigen rechtsvorm voor maatschappelijke initiatieven zonder winstoogmerk.” D66 wil eveneens een duidelijke erkenning van sociale ondernemingen in de wet. “Bijvoorbeeld als maatschappelijke BV (BVm).” De ChristenUnie ziet een maatschappelijke coöperatie als aparte rechtsvorm wel zitten. “Voor coöperaties die een maatschappelijk doel dienen en geen winstoogmerk hebben wordt een verbijzondering van de bestaande coöperatieve rechtsvorm geïntroduceerd.” De SGP ziet een apart label of statuut voor zich.

De VDD wil een betaalbare, verplichte basisverzekering voor arbeidsongeschiktheid voor zelfstandigen. De PVV zegt dat zzp’ers zich betaalbaar en vrijwillig moeten kunnen verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid en voor hun pensioen. Wat betreft het CDA komt er voor alle werkenden een basisvoorziening voor arbeidsongeschiktheid. “Voor zelfstandigen wordt het eenvoudiger en vooral vanzelfsprekender om een pensioen op te bouwen.” Ook D66 ziet ‘een betaalbare collectieve arbeidsongeschiktheidszekering waaraan alle werkenden deelnemen’ zitten. Dat is ook het punt van de PvdA en GroenLinks. Die laatste partij: “Zelfstandigen kunnen zich daar bovenop vrijwillig bijverzekeren bij dezelfde publieke instantie die de basisvoorziening verstrekt.”  

Niet verplichten

De SGP vindt juist dat zzp’ers niet verplicht moeten worden tot het afsluiten van een arbeidsongeschiktheidsverzekering. “Als zij gegarandeerd de verantwoordelijkheid nemen om zelf andere, passende maatregelen voor dit risico te treffen.” Zzp’ers houden wat betreft de SGP ook keuzevrijheid in het pensioenstelsel. “Verplichte pensioenopbouw via pensioenfondsen is onwenselijk.”  

Keuzevrijheid centraal

Forum voor Democratie wil de belastingvrije voet fors verhogen. “Zo worden veel zzp’ers meteen ook met minder administratieve rompslomp geconfronteerd. Zelfstandigen moeten ook niet worden gedwongen om aan verplichte (pensioen)verzekeringen deel te nemen. Keuzevrijheid staat centraal.” Er komt wat betreft de ChristenUnie wel een verplichte, betaalbare publieke basisverzekering voor arbeidsongeschiktheid voor alle werkenden. “Dus ook voor zzp’ers. Zij krijgen ook het recht pensioen op te bouwen bij een pensioenfonds.” Ook de PvdD wil het voor zzp’ers eenvoudiger maken om vrijwillig te sparen voor pensioen of zich te verzekeren.    

Minimumtarief in de cao’s

De VVD wil schijnconstructies aanpakken. “Werkgevers die mensen onterecht inhuren als zzp’er om premies te ontwijken, krijgen een boete van de belastingdienst.” GroenLinks haakt daarop in. “We maken schijnzelfstandigheid onmogelijk: we verhogen de premie voor werkgevers op tijdelijke contracten, behandelen alle werkenden gelijk voor de belasting en vormen de arbeidskorting en de zelfstandigenaftrek om tot één korting die voor alle werkenden gelijk is. Zelfstandigen krijgen recht op een fatsoenlijk minimumtarief.” Minimumtarieven voor zzp’ers moeten in cao’s worden opgenomen, vindt de ChristenUnie.

Collectief onderhandelen

Dat een zzp’er onderbetaald krijgt, is volgens de PvdA het gevolg van de onevenredige concurrentiedruk. “Daarom passen we de mededingingswet aan zodat zelfstandigen collectief kunnen onderhandelen over hun tarieven. Ook worden er (sectorale) minimumtarieven afgesproken, die minimaal gelijk zijn aan de volledige kosten voor een werknemer.” Fiscale voordelen voor zelfstandigen worden wat betreft de ChristenUnie in een “verstandig tempo” afgebouwd. “Wij gunnen ondernemers een goed inkomen, maar dan wel op grond van hun ondernemerskwaliteiten en niet op basis van grote fiscale voordelen.” De SGP wil een duidelijke afbakening tussen zzp’ers die echte ondernemers zijn en zzp’ers die feitelijk gezien werknemers zijn.

Het CDA wil een terugkeer van de sociale werkvoorziening. “In de vorm van een landelijk netwerk van Sociaal Ontwikkelbedrijven voor mensen die meer begeleiding nodig hebben bij eenvoudig werk.” GroenLinks wil ‘de afbouw van de sociale werkvoorzieningen’ stoppen. “We vormen ze om tot sociaal ontwikkelbedrijven.” Mensen met een arbeidsbeperking krijgen het recht op (begeleiding naar) werk, stelt de SP. “Daarvoor maken we nieuwe sociale werkplaatsen (sociale ontwikkelbedrijven).” Dat wil de Partij voor de Dieren ook. “Daarmee kunnen alle mensen met een arbeidsbeperking dicht bij huis betekenisvol werk doen, met voldoende begeleiding en voor een fatsoenlijk loon.”

Recht op werk

Ook de PvdA wil dat de sociaal werkbedrijven openblijven en ontwikkelbedrijven worden. “Mensen met een vastgestelde arbeidsbeperking hebben recht op werk. Iedere arbeidsmarktregio telt minstens één sociaal ontwikkelbedrijf. De financiering hiervan wordt centraal geregeld, het budget is geoormerkt.” Werkgevers krijgen wat betreft de SGP het wettelijk recht om mensen met een beperking in dienst te nemen tegen betaling van het minimumloon.  

Bindend quotum

D66 wil de Participatiewet aanpassen. “Zodat gemeenten de ruimte krijgen maatwerk te bieden bij de begeleiding van mensen in een uitkeringssituatie.” Inclusief werkgeverschap voor mensen met een beperking wordt de norm, staat in het verkiezingsprogramma van GroenLinks. “We voeren een bindend quotum in voor de overheid en grote bedrijven.”

Het CDA wil een versoepeling van de Europese aanbestedingsregels. “Zodat investeringen met belastinggeld bij voorkeur ten goede komen aan bedrijven in Nederland of Europa. Wij vergroten de kennis van inkopers bij de overheid om bij aanbestedingen meer oog te hebben voor het eigen mkb.” Ook de PvdA wil aanpassing van de Europese aanbesteding- en mededingingsregels. “Daarbij staan mensen en planeet centraal en niet de markt.” Om mkb-vriendelijk te kunnen aanbesteden, is het volgens de ChristenUnie wenselijk dat de Europese aanbestedingsnormen minder rigide worden.

De lasten voor het bedrijfsleven moeten omlaag, vindt de SGP. “Deze lastenverlichting moet vooral gericht zijn op het mkb. Vaak zijn dit familiebedrijven, ondernemingen in de maakindustrie en andere bedrijven die zorgen voor veel werkgelegenheid en ook de ruggengraat van de Nederlandse economie vormen.”  

Handhaaf bedrijfsopvolgingsregeling

Het CDA wil de bedrijfsopvolgingsregeling voor familiebedrijven behouden en vereenvoudigen. “Zodat de Belastingdienst sneller de fiscale vrijstelling voor een overdracht kan goedkeuren. Familiebedrijven krijgen een vast contactpersoon op het regiokantoor van de Belastingdienst om ook andere fiscale zaken snel en eenvoudig te kunnen regelen. Dat regelen we ook voor het mkb.” Volgens de ChristenUnie is een forse fiscale vrijstelling voor het ondernemingsvermogen bij bedrijfsoverdracht gerechtvaardigd. Fiscale maatregelen zijn volgens Forum voor Democratie geboden om de stabiliteit van het mkb te verzekeren. “Zoals het afschaffen van de erf- en schenkbelastingen en het handhaven van de bedrijfsopvolgingsregeling.”  

Belastingkorting in geld

Ieder huishouden krijgt wat betreft D66 een belastingkorting die in geld wordt uitgekeerd bij geen of te lage inkomsten.” Ook als het aan de ChristenUnie ligt komt er een maandelijks uitkeerbare belastingkorting. “In plaats van toeslagen.” Forum voor Democratie wil een hogere belastingvrije voet van uiteindelijk 20.000 euro. “Dit heeft onmiddellijk positief effect op het besteedbaar inkomen en is gunstig voor mensen met lage inkomens en voor AOW’ers. Een hoge belastingvrije voet is een stimulans om te gaan werken vanuit een uitkeringssituatie en kost werkgevers geen extra geld.”  

Belasting op arbeid verlagen

De belasting op inkomen uit arbeid wordt met miljarden verlaagd, schrijft de ChristenUnie. “Niet alleen door de invoering van de basiskorting, maar ook door de verlaging van het basistarief: van ruim 37 procent naar 35 procent tot een inkomen van 70.000 euro.” Forum voor Democratie vindt dat werken altijd moet lonen. “De beste manier om dat te bereiken is de belasting op arbeid te verlagen.” Er komt wat betreft de Partij voor de Dieren een fiscaal voordeel voor kleine bedrijven zodat de werkgeverslasten voor die bedrijven lager worden. “Hierdoor wordt het ook aantrekkelijker om meer mensen in dienst te nemen.”  

Hypotheekrenteaftrek afschaffen

D66 bouwt de hypotheekrenteaftrek volledig af. “In ruil verlagen we de inkomstenbelasting.” De Partij voor de Dieren wil het laagste tarief van de inkomstenbelasting verlagen. “Het hoogste tarief wordt verhoogd naar 60 procent.” De hypotheekrenteaftrek blijft mogelijk tot een bedrag van 350.000 euro, zegt de PvdD. “De hypotheekrenteaftrek voor bedragen daarboven wordt stapsgewijs afgeschaft.” De ChristenUnie zet in op een Europees minimumtarief voor de vennootschapsbelasting van 15 procent.

Als het aan het CDA ligt, gaan werkgevers en werknemers afspraken maken over ruimere mogelijkheden voor calamiteitenverlof en rouwverlof. Elk kind krijgt wat betreft D66 en GroenLinks recht op vier dagen per week gratis kinderopvang. “Aansluitend op het ouderschapsverlof.” D66 wil het partnerverlof bij geboorte verlengen van zes naar tien weken. De buitenschoolse opvang wordt volgens GroenLinks helemaal gratis.  

Zorgverlof deels betaald

GroenLinks wil het kortdurende zorgverlof uitbreiden met een week. “We zorgen dat het langdurig zorgverlof deels wordt betaald. Elke werknemer krijgt recht op negen weken betaald ouderschapsverlof die ze mogen opnemen in de eerste negen maanden.” De bestaande verlofregeling van negen weken, deels betaald, wordt wat betreft de Partij van de Dieren omgezet in drie maanden volledig betaald.

Hoger minimumloon

De VVD wil een hoger minimumloon. “Zodat werken ook voor de lagere inkomens meer loont. Daarbij maken we de bestaande loonkostenvoordelen gerichter.” Het CDA wil het wettelijk minimumuurloon met 10 procent voor een veertigurige werkweek verhogen. De SGP wil “ook in Nederland” een minimumuurloon invoeren. “Zodat werknemers in elke sector op hetzelfde minimumloon kunnen rekenen.” Als het effect op de werkgelegenheid het toelaat, wil D66 het minimumloon met 20 procent verhogen. “Verder verhogen we het wettelijk minimumjeugdloon, zodat iedereen vanaf 18 jaar recht heeft op het volledige minimumloon. Voor flexwerkers voeren we een opslag in op het minimumloon, zodat zij per uur meer gaan verdienen dan mensen met een vast contract.”

Toewerken naar 14 euro

D66 wil de mogelijkheden voor iedere bijstandsgerechtigde om tijdelijk tot minimumloon bij te verdienen naast de uitkering vergroten. “Om via deeltijdwerk de stap naar een reguliere baan te zetten.” GroenLinks wil toewerken naar een minimumloon van 14 euro per uur. “Het einddoel is dat het minimumloon standaard 60 procent van het gemiddelde loon gaat bedragen.” Ook de SP, de PvdA en de Partij voor de Dieren noemen het bedrag van 14 euro. De ChristenUnie stelt voor het minimumloon de komende kabinetsperiode te verhogen met ten minste 10 procent tot maximaal ruim 21 procent. “Het minimumjeugdloon stijgt hierbij mee.” Denk komt tot de melding dat het sociaal minimum en het wettelijk minimumloon worden verhoogd. Ook 50Plus wil het minimumloon verhogen.      

Inspectie SZW

Een eerlijke arbeidsmarkt vraagt volgens GroenLinks om het aanpakken van misstanden. “We investeren in de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid en verbeteren de samenwerking tussen inspectie, Belastingdienst, UWV en Kamer van Koophandel. De inspectie krijgt meer ruimte om zelfstandig onderzoek te doen en gaat ook handhaven op de naleving van cao-lonen, beloningsdiscriminatie, werkdruk, discriminatie en sociale veiligheid.” Ook de PvdA wil meer mensen voor inspectiediensten. De partij pleit voor een effectieve Europese arbeidsinspectie.   

Breder mandaat

De arbeidsinspectie krijgt wat betreft de PvdD een breder mandaat om zelf onderzoek te doen. “Deze gaat ook handhaven op de naleving van cao-lonen, discriminatie en sociale veiligheid.” De samenwerking tussen de Inspectie SZW, de Belastingdienst, UWV en brancheorganisaties moet volgens de ChristenUnie beter. “Zowel om het toezicht op veilig en gezond werken te verbeteren, als om schijnconstructies en arbeidsmarktfraude aan te pakken.” 

De VVD wil ademruimte voor mensen met problematische schulden. “Om de problemen samen met een hulpverlener op een rij te zetten en verdere escalatie te voorkomen.” D66 zet in op het tegengaan van laaggeletterdheid als een belangrijk instrument om schulden tegen te gaan.” Mensen met schulden kunnen zich, als het aan D66 ligt, melden bij één loket bij de gemeente. “Zij moeten binnen drie maanden weten waar ze aan toe zijn.” Denk wil ook meer middelen voor het armoede- en schuldenbeleid. “Specifiek om kinderarmoede tegen te gaan.”  

Nationaal Schuldenfonds

Voor mensen met problematische schulden wil GroenLinks een Nationaal Schuldenfonds oprichten. “Die neemt hun schulden over. Zo hebben ze met één schuldeiser te maken en krijgen ze de hulp die nodig is.” Er komt wat betreft de SP een landelijk aanvalsplan om armoede en schulden te bestrijden. De PvdA: “Wie onder het bestaansminimum dreigt te komen, krijgt automatisch recht op een betalingsregeling.” Ook die partij ziet een nationaal fonds zitten. “Dat fonds moet helpen bij het saneren van problematische schulden. Daarmee komt er rust, overzicht en perspectief voor mensen met schulden.” 50Plus constateert dat de schuldhulpverlening moet worden verbeterd

Op afbetaling kopen verbieden

De ChristenUnie wil door met het actieplan rond schulden en werk voor mensen met een licht verstandelijke beperking. “Werkgevers, jobcoaches, consulenten werk- en inkomen voor de Participatiewet, UWV-medewerkers, schuldhulpverleners en beschermingsbewindvoerders worden beter toegerust om deze mensen te helpen.” Als het aan die partij ligt wordt het op afbetaling kopen van consumptiegoederen verboden voor aankopen tot 1.000 euro. De ChristeUnie wil de Nederlandse Schuldhulproute en MijnSchuldenwijzer.nl uitbreiden en breder bekend maken. In alle gemeenten zouden volgens de SGP erkende vrijwilligersorganisaties, zoals schuldhulpmaatje, voor schuldhulpverlening moeten zijn die zorgen voor coördinatie en deskundigheidsbevordering.

De PVV wil niet dat pensioenen minder zeker worden en afhankelijker zijn van beursresultaten. “De voorgestelde afbraak van ons pensioenstelsel moet dus van tafel.” Het CDA steunt juist het pensioenakkoord. De partij wil het recht op deeltijdpensioen introduceren. “Waarmee je vanaf vijf jaar voor de AOW-leeftijd minder kunt gaan werken. Werknemers en werkgevers maken hierover per sector afspraken in de eigen cao’s.” D66 zegt de AOW-leeftijd te willen verhogen. “Wij willen dat het normaler en gemakkelijker wordt om na de AOW-leeftijd te blijven doorwerken, zodat mensen die vitaal zijn en willen doorwerken daar ook de kans toe krijgen.”  

AOW gaat omhoog

De PvdA wil de AOW verhogen. “Na een leven hard werken kun je genieten van een ontspannen oude dag. De AOW gaat daarom omhoog. Mensen met zware beroepen kunnen eerder stoppen met werk, zoals is afgesproken in het pensioenakkoord.” Dat is ook een punt van de PVV, de SP, de SGP, Forum voor Democratie en de Partij voor de Dieren. De verhoging van de AOW-leeftijd moet volgens Denk ook stoppen. Ook 50Plus wil een volledige AOW-uitkering op 65-jarige leeftijd.

Integratie is een verplichting, vindt de VVD. “Inburgering en het spreken van Nederlands zijn voorwaarden om deel te nemen aan de vrije samenleving.” Soortgelijke woorden vinden we terug bij de CDA. “Integratie vraagt van nieuwkomers burgerschap, het leren van de taal, het vinden van werk en de erkenning van de waarden van onze samenleving.” Voor een succesvolle integratie krijgen statushouders en migranten wat betreft de SP zo snel mogelijk goed onderwijs door de overheid. “In taal, voor het werk en de inburgering, met aandacht voor de grondwettelijke rechten en plichten die we in ons land kennen.”  

Werkplekken voor inburgeraars

“Samen met bedrijven en organisaties organiseren we werkplekken voor inburgeraars”, zegt de PvdA. “Werk is de beste kans om snel onderdeel van de samenleving te worden, en de taal te leren.” In de inburgering moet wat betreft de SGP de eigen verantwoordelijkheid voorop staan, ook financieel. “De gemeente zorgt voor begeleiding van inburgeraars die extra ondersteuning nodig hebben, bijvoorbeeld bij de begeleiding naar een vaste baan.” De Nederlandse taal wordt volgens 50Plus onder andere via het onderwijs gestimuleerd voor alle Nederlanders en degenen die dat willen worden.

“We voeren een boete in oplopend tot 10.000 euro voor bedrijven die in hun werving en selectie discrimineren”, stelt D66. GroenLinks: “Bedrijven en instanties die discriminerende verzoeken krijgen, moeten dat voortaan verplicht melden.” PvdA wil een stevige handhaving op arbeidsmarktdiscriminatie. “Of dit nu op leeftijd, geslacht, afkomst, handicap of seksuele geaardheid is.” Denk wil een keiharde eis voor (middel)grote bedrijven en organisaties. “Ze moeten beleid maken om discriminatie tegen te gaan. Bij afwezigheid van beleid volgt bestraffing.”  

Minister van Inclusiviteit

Denk wil een Minister van Inclusiviteit, die als permanente taak heeft inclusiviteit te bevorderen. De partij constateert dat nog steeds vrouwen en mensen met een migratieachtergrond voor hetzelfde werk gemiddeld minder loon krijgen. “Deze ongelijkheid willen we bestrijden.” Denk vindt dat diversiteit een kracht is die beter moet worden benut. De partij wil daarom geld vrijmaken voor subsidies voor de diversiteitseconomie en een landelijk expertisecentrum diversiteitseconomie.

GroenLinks wil over naar een ‘groene’ economie. “We stoten in 2030 60 procent minder CO2 en andere broeikasgassen uit dan in 1990 en in 2045 is de hele samenleving klimaatneutraal.” Er komt, als het aan de Partij voor de Dieren ligt een ministerie voor Klimaat & Biodiversiteit. “Dat toetst het beleid van andere ministeries voortaan op duurzaamheid. Het bewaakt de natuur, biodiversiteit, grondstoffen en CO2-budgetten op zo’n manier dat de natuur zich herstelt. Uiterlijk in 2030 is Nederland klimaatneutraal.”  

Hergebruik van goederen

D66 zegt te willen sturen op hergebruik van producten. “We pleiten om bij het ontwerpen van het product al aandacht te besteden aan hoe het hergebruikt kan worden.” De SGP: “Europese regels moeten aangepast worden zodat onderdelen van apparaten eenvoudiger vervangen kunnen worden.” Ook de SP zegt de wegwerpeconomie te bestrijden. “Met regels en heffingen dwingen we af dat producten langer meegaan en veel schoner worden gemaakt.” Dat punt noemt de PvdA ook. “Producten worden niet alleen energiezuiniger, maar zijn ook opnieuw te gebruiken en te herstellen.”

Gebruik grondstoffen halveren

In 2030 is het gebruik van grondstoffen gehalveerd en worden alle grondstoffen hergebruikt, stelt de Partij voor de Dieren. “Er komt een Grondstoffenwet met bindende verplichtingen. Door een prijsdifferentiatie bij grondstoffen worden gerecyclede grondstoffen goedkoper dan grondstoffen die voor het eerst gewonnen zijn.” Producenten zouden volgens Europese regels vanaf 2024 een financiële bijdrage moeten leveren aan het recyclen van afval van scholen, instellingen en bedrijven, constateert de SGP. “Nederland moet dit al eerder invoeren.”

Strijd aan met zwerfafval

“De afvalheffing gaat omhoog voor bedrijven die veel afval produceren”, stelt D66. “We gebruiken de inkomsten om meer afval te hergebruiken en minder te verbranden.” Ook GroenLinks wil de strijd aangaan met zwerfafval. “Er komt statiegeld op blikjes en glazen wijnflessen zodat deze niet meer in de natuur terechtkomen. In 2030 bestaan alle plastic producten en verpakkingen voor 50 procent uit gerecycled plastic.” De SGP en de PvdA willen een verpakkingsbelasting invoeren. De laatste partij: “Verpakkingen worden duurzamer en op termijn biologisch afbreekbaar.” De ChristenUnie wil toewerken naar een volledig verbod op het gebruik van wegwerpplastic “wanneer er voor het gebruik alternatieven voorhanden zijn.”  

De chipszak

Ervaringen met het verbieden van het gebruik van producten met aantoonbaar grote milieu-impact (gloeilampen, plastic tasjes) zijn positief, stelt de ChristenUnie. “Dit wordt uitgebreid met een aantal niet of heel slecht recyclebare goederen waarvoor een recyclebaar alternatief bestaat, zoals de chipszak.”